Пакуль грамадства знаходзіцца ў шоку ад квадробераў, якія пераўвасабляюцца ў жывёлаў і скачуць на карачках па горадзе, «Моцныя Навіны» паспрабавалі ўзгадаць яскравыя субкультуры, якімі захаплялася моладзь у пачатку нулявых. Мы знайшлі прадстаўнікоў трох розных субкультур, каб пагутарыць пра іх захапленні ў падлеткавым узросце. Да слова, некаторыя з іх і дасюль адносяць сябе да нефармалаў. Як скалалася іх дарослае жыццё і што яны думаюць пра сучасных квадробераў – чытайце ў нашым матэрыяле.
Быць эмабоем у Бабруйску 2007 года было небяспечна
Эма – субкультура 2000-х, заснаваная на базе прыхільнікаў музыкі аднайменнага стылю. Эма было папулярным у нулявых, але пратрымалася ў трэндзе не вельмі доўга, ужо ў 2010-х цікавасць да яго знікла.
Музычную моду ў 2000-х задавалі такія гурты як Fall Out Boy, My Chemical Romance, Paramore і Panic! At the Disco. Дзякуючы музыкальным зоркам, сфармаваўся і пазнавальны стыль эма ў адзенні, прычосках і макіяжы: касыя грыўкі, чорна-ружовая каляровая гама, эмблемы з чэрапамі і падобнае. У Беларусі пік папулярнасці эма прыйшоўся на 2007-2008 гады, і хаця пратрымаўся не вельмі доўга, дакладна запомніўся. Сёння мы гутарым з Алесем, які і дасюль лічыць сябе эма.
– Раскажы, калі ласка, у якім узросце ты пачаў захапляцца эма і агулам з чаго ўсё пачалося?
– Мне было 16 гадоў, гэта было лета 2007-га. Спачатку я не ведаў, што такое эма, проста слухаў такія гурты, як «Псіхея», Origami, што круцілі на канале MTV. Пасля пачаў сябе называць ska emo або пазітыўны эма, бо тады лічылася, што эма – гэта толькі пра слёзы. А я сябе хацеў адасобіць ад тых, хто заўсёды плача.
Гурт Origami
– Як ты выглядаў тады? Насіў ружова-чорнае? Фарбаваў валасы і пазногці?
– Я насіў арафатку, касую грыўку, якую фарбаваў у светлы колер. Адзенне было чорнае і белае. Ружовае не насіў і пазногці не фарбаваў, бо ў Бабруйску ў той час гэта здалося б занадта. Тады было шмат гопнікаў, скінхедаў, фанатаў футбола, і ўсе яны хацелі знайсці якога-небудзь эма і збіць. Таму было складана. Самае яркае, што ў мяне было – вялікія красоўкі з брытанскім сцягам і рознакаляровымі шнуркамі, здаецца сінімі і аранжавымі. І вось так я выдзяляўся, асабліва ў школе.
– Як на цябе рэагавалі ў школе і ў горадзе? Што казалі бацькі? Ці быў хейт або бойкі з гопнікамі праз знешні выгляд? Выганялі са школы за неправільны знешні выгляд?
– Мама да майго знешняга выгляду ставілася добра. Калі ўключаў цяжкую музыку дома – таксама. У школе асаблівага хейту не сустракаў, бо гэта быў 10-11 клас. Я, наадварот, падабаўся малодшаму пакаленню, яны стараліся быць падобнымі на мяне і знаёміцца са мной. У горадзе было страшна нарвацца на хуліганаў, і я жартаваў, што мы з сябрамі проста ведалі вуліцы, па якіх можна было бяспечна дабрацца дадому і не напаткаць праблемы.
А вось бабуля мая расплакалася, калі ўбачыла ў мяне металічны ланцужок на джынсах. Казала мне: ты што сабака, навошта ты носіш гэты ланцуг?
– Ці сутыкаўся ты з меркаваннем, што гэтая субкультура небяспечная, бо штурхае моладзь да самагубства? Ці былі такія выпадкі ў тваім асяроддзі?
– Меркаванне, што гэтая субкультура небяспечная, да нашага горада не паспела дайсці. Пра нейкія гучныя самагубствы я таксама не чуў. Калі выйшаў серыял «Школа», дзе адна з гераінь была эма, мы зразумелі, што гэта больш сур’ёзна. Але для эма ў Бабруйску трэба было проста ведаць бяспечныя месцы для сустрэчы.
– Як паўплывала эма на цябе? Ці давала дадатковую папулярнасць сярод дзяўчат? Ці дапамагла ў творчасці і самавыражэнні?
– Эма моцна на мяне паўплывала. Я і дасюль называю сябе эма, калі кажу пра свае густы ў музыцы, бо я працягваю слухаць такую музыку. Яна з часам трошкі змянілася, але сэнс той жа самы.
Плюсы ў стасунках з дзяўчатамі былі, але менавіта сярод тых, хто таксама слухаў падобную музыку. Калі ты ходзіш у горадзе ў такім адметным стылі, ты заўважны. І так хлопцы з дзяўчатамі адзін аднаго і знаходзілі. Я пазнаёміўся з адной дзяўчынай, якая таксама выглядала як эма. Я прыкмеціў яе, яна – мяне, і атрымаўся мэтч у рэальнасці. Без дапамогі праграм накшталт ціндара.
Я на 100% упэўнены, што эма мне дапамагло і ў самавыражэнні, я пачаў больш актыўна пісаць вершы. Гэтая музыка мяне вельмі натхніла на ўварванне ў паэзію.
– Што ты адчуваў, калі эпоха сышла?
– Цікавае пытанне. Я нібыта ў гэтай эпосе і застаўся. Але не як нейкі дзед, які хоча вярнуць мінулае. Я проста працягваю слухаць тую ж самую музыку, якая і была. Я бачыў, як паступова ўсё знікала, як маладыя людзі казалі, што ўжо не слухаюць такія гурты, бо гэта не модна. Эма гучала як нейкі мем. Для некаторых людзей таго часу гэта было нешта часовае. Вядома, яны цяпер могуць хадзіць на настальгічныя эма-канцэрты. Але эпоха сапраўды прайшла, і не ўсе гурты вытрымалі, і не ўсе слухачы. Яны ўжо зусім па-іншаму выглядаюць. І я трошачкі сумаваў, бо музыка мянялася, і ў людзей густы мяняліся. А ў мяне не змяніліся.
– А цяпер, у дарослым жыцці, адчуваеш нейкія адгалоскі таго часу? Толькі настальгія? Ці толькі музычныя перавагі засталіся? Ці ёсць усё яшчэ ў гардэробе рэчы, якія ты носіш і якія можна аднесці да стыля таго часу, кшталту значкоў ці прынта ў шашэчкі, напрыклад?
– Я заўжды прашу зрабіць мне грыўку набок, калі іду ў барбершоп, няважна колькі валасоў у мяне будзе. Настальгія ёсць, часта слухаю старыя песні. Але ёсць і новае: ва ўсім свеце музыка эма вяртаецца, збірае пэўную колькасць аўдыторыі, сам напрмак трошачкі змяніўся і называецца Midwest emo. Ведаю маладыя гурты, якія граюць у гэтым стылі, усё ідзе па коле. Значкі дасюль нашу. Адзенне ў шашачку вельмі падабаецца, але цяпер яго няма ў маім гардэробе.
– Як ты ставішся да квадробераў? І як думаеш, чаму на іх негатыўна рэагуюць?
– Я стаўлюся добра. Гэта нармальна і натуральна. Я не магу параўнаць з субкультурамі 15-20 гадоў таму, бо гэта больш пра дзіцячыя гульні. Але мы ж таксама гралі ў ролевыя гульні, у казакоў-разбойнікаў. І ў той час мы не думалі, як і сучасныя дзеці не думаюць, што ўсё жыццё будуць коцікамі. Гэта тое ж самае, як мы ў дзяцінстве выклікалі матных гномікаў. Ясна, што гэта дзіч, але для іх гэта нармальна. Негатыўна на іх рэагуюць дарослыя, у якіх не было нармальнага дзяцінства з рознымі гульнямі і рознымі ролямі. У наш час эма было два чалавекі на клас. Відавочна, што гэта быў выбар не ўсіх. Таму ясна, што нехта будзе крытыкаваць і негатыўна ставіцца толькі таму, што ў яго такога не было.
«Мы хадзілі ўночы на могілкі, каб паваражыць і выклікаць пікавую даму»
Мінчанка Кацярына, якая цяпер жыве ў Польшчы, адносіць сябе да нефармальнай субкультуры з элементамі готыкі. Готы таксама базуюцца на адпаведным музычным напрамку і для прадстаўнікоў гэтай субкультуры ў той ці іншай ступені характэрны спецыфічна-змрочны вобраз, цікавасць да гатычнай музыкі, містыкі, чорнага гумару, жахлівікаў і эстэтыцы смерці.
– Раскажы, калі ласка, у якім узросце ты пачала захапляцца готыкай? Чым захапіла гэтая эстэтыка?
– Готыкай і ўсімі астатнімі нефармальнымі напрамкамі я пачала цікавіцца, калі мне было дзесьці 13 гадоў. Я пайшла ў тэатральную студыю і там пазнаёмілася з хлопцам, які мне вельмі спадабаўся. Ён быў металістам, а мяне вельмі зацікавіла музыка, якую ён слухаў. Ён мяне тады і пазнаёміў з такімі гуртамі, як Nightwish, Within Temptation, Evanescence. І яны мяне надзвычай захапілі. Асабліва мне падабаліся кліпы Within Temptation і яе вобразы з гарсэтамі і пышнымі гатычнымі сукенкамі. Мне спадабаліся гэтая цёмная, сумная рамантыка.
– Як рэагавалі на твой знешні выгляд? Што казалі бацькі і сваякі? Ці пужала іх тое, што дзеці ладзяць фотасэты на могілках і захапляюцца эстэтыкай смерці?
– У школе ў мяне не хапала грошаў, каб апранацца так, як мне хацелася, хаця мне вельмі падабалася, як выглядаюць вакалісткі гатычных гуртоў. Маю маму пужала гэтая субкультура, яна думала, што той, хто слухае рок, трохі ненармальны. На гэта былі свае прычыны, бо на той момант яна была даволі рэлігійная. І яна проста нават і не дазволіла мне б так апранацца, нават калі б у мяне з’явіліся грошы на адзенне ў падобным стылі.
Сваю першую самую дарагую і самую любімую рэч, белыя боты да калена брэнда Demonia, я купіла ўпершыню на трэцім курсе каледжа. Гэта быў мой гонар, я марыла пра іх доўгі час. Да гэтага я таксама пафарбавала валасы ў чырвоны і чорны. Гэта вельмі не спадабалася маці. Бацька таксама не разумеў, але яму было нармальна з гэтым. А з маці мы сварыліся на гэты конт. Моцна сварылася і тады, калі ў мяне з’явілася крыху больш дзірак у вушах, чым стандартныя дзве. Ёй не падабалася, як гэта выглядае. Я падчас нейкай чарговай сваркі паабяцала, што гэта апошні пракол, а пасля ўпотай пракалола яшчэ – і вушы, і брыво, і пупок, але яна ўжо не заўважала, або проста маўчала, бо зразумела, што не можа ўсё жыццё казаць мне, што і як рабіць.
На могілках уночы я таксама рабіла фотасэты. Тады яшчэ быў такі фотаапарат з успышкай, таму цяпер тыя фота смешна выглядаюць. А ў той час такое ўспрымалася, як «тру гот». А аднойчы мы з сяброўкай хадзілі ўночы на могілкі, каб паваражыць ці выклікаць пікавую даму. Гэта былі толькі жарты, мы так забаўляліся. Сябры рэагавалі на гэтыя забаўкі нейтральна, а тым, хто надта рэлігійны, напрыклад, я проста не расказвала, каб не трыгерыць.
– Што асабіста для цябе значыць гэты стыль у адзенні і агулам сама субкультура? Як паўплывала на тваё дарослае жыццё? Можа, гэта неяк дапамагае зарабіць на жыццё?
– Калі я апранаюся, як гатычная мадэмуазэль, то адчуваю сябе, як нейкая прынцэса са змрочнага сусвету, не такая, як усе. Я не адношу сябе да чыстай готыкі, хутчэй, да на нефармальнай субкультуры. Я слухаю метал, рок, дэзметал, не толькі готыку. А электронны напрамак готыкі зусім не падабаецца.
На дарослае жыццё гэта паўплывала з вельмі добрага боку. Калі ты апранаешся, як гот ці як нефармал, многія людзі ўспрымаюць цябе як нейкага фрыка, які робіць штосьці, што па-за рамкамі разумення. І калі ты звыкаешся з тым, што заўжды хтосьці можа падумаць пра цябе нешта не тое, калі заўжды адчуваеш такі ціск, то з цягам часу табе становіцца фіялетава, што пра цябе падумаць людзі. І ты пачынаеш ставіць сябе ў цэнтр сваіх жаданняў. Я нават чула, што ў псіхалогіі ёсць такія практыкі: каб адчуць сваё я і свае жаданні, ты выходзіш на вуліцу і робіш нейкія дзіўныя рэчы, напрыклад, гуляеш з прасам, як з сабакам. Тут нешта падобнае, толькі з адзеннем.
Готыка не прыносіць мне вялікіх грошаў. Я прадаю календары, нейкая капейка ёсць, але я не бачу, як гэта можна манетызаваць. Часам мне пішуць гатычныя інтэрнэт-крамы, каб я зрабіла для іх кантэнт у абмен на адзенне. Яшчэ я бяру ўдзел у нефармальных і альтэрнатыўных паказах, але на бартарных умовах, напрыклад, за квіток на ўваход на фестываль.
– Як я разумею, ты «ў вобразе» не толькі на фотасэтах, але і ў паўсядзённым жыцці? Ніколі не было думак кардынальна змяніць гардэроб і стаць, як усе?
– Я і ў штодзённым жыцці люблю апранацца ў штосьці яскравае, не толькі ў нефармальны стыль. Мяне цяпер вабіць яшчэ і вінтажны стыль, мне падабаецца камбінаваць яго з нейкімі змрочнымі рэчамі. Калі я прыходжу ў офіс, то таксама апранаю нешта цікавае і яскравае. І я б не назвала гэта касплэем, бо ўсе рэчы на маіх творчых фотаздымках можна ўбачыць і ў звычайным жыцці. Доўгія фантазійныя гатычныя сукенкі я апранаю на фестывалі ці на гарадскія святы, гэта хоць і не заўсёды зручна, але прыгожа. Звычайнае зручнае адзенне я таксама маю ў гардэробе. Вобразы для фотасэсій я ствараю сама: купляю нейкія аксэсуары, якія мне вельмі падабаюцца, а потым іх дапасоўваю да свайго адзення, ці да таго, што мне высылаюць. Макіяжы таксама раблю сама.
Я не ведаю, можа, гэта нешта псіхалагічнае: я працягваю заставацца ў субкультуры, бо мне доўгі час гэта было недасяжна. Цяпер я сябе адчуваю шчаслівай і не бачу прычынаў ад гэтага адмаўляцца.
– Як ты ставішся да квадробераў? Як думаеш, ці падобная гэтая з’ява чымсьці да готаў, эма і анімешнікаў? Чаму ў некаторых людзей на гэта ўзнікае негатыўная рэакцыя?
– Я не разумею, чаму людзі так рэагуюць на квадробераў. Я ўспрымаю гэта, як дзіцячую гульню: дзеці пераапранаюцца ў жывёл – што тут такога дрэннага? Магчыма, для некаторых гэта выглядае крынжова, бо яны не бачаць твараў пад маскамі? Можа, і ёсць нейкая сувязь з анімешнікамі і готамі, бо гэта таксама калісьці выглядала незвычайна.
Асабіста я б хацела, каб усе гэтыя людзі адчапіліся ад квадробераў, анімешнікаў і іншых адметных людзей, бо я не разумею, чаму іншым людзям так важна, як чужы чалавек выглядае. Я параіла б гэтым людзям заняцца сваім жыццём. Мне здаецца, яны выступаюць супраць таму, што яны папросту ніколі не мелі магчымасці пазабаўляцца са сваімі сябрамі і бацькі. Ім усё забаранялі, і яны не разумеюць, як можна выглядаць так, як хочаш і рабіць тое, што хочаш.
Флэшмоберы квадробілі яшчэ да таго, як гэта стала мэйнстрымам
Яўген у 2009-2010 гадах займаўся флэшмобам у Гомелі. Цяпер флэшмобам называюць усё, што заўгодна, але пачыналася ўсё з даволі строгай канцэпцыі. З англійскай мовы flash – успышка, mob – натоўп, то бок імгненны натоўп, група людзей, якія нечакана з’яўляюцца ў публічным месцы, цягам кароткага прамежку часу робяць нешта незвычайнае, а затым хутка разыходзяцца. Звычайна флэшмоберы арганізуюцца праз інтэрнэт. Ідэалогія класічнага флэшмобу прытрымліваецца дэвізу «Флэшмоб па-за рэлігіяй, па-за палітыкай, па-за эканомікай». Рух гэтай з’явы заснаваны на выкананні некалькіх правіл: адначасовы пачатак і завяршэнне акцыі, дакладнае следаванне сцэнарыю, адсутнасць удзельнікаў на месцы флэшмобу да і пасля акцыі і ўяўная спантаннасць дзеяння. Флэшмоб як рух нядоўга праіснаваў у Беларусі, але на піку папулярнасці нават у Гомелі акцыі кшталту масавага пускання мыльных бурбалак маглі збіраць больш за дзвесце чалавек.
– Скажы, з якога ўзросту ты пачаў займацца флэшмобамі? І як гэта агулам пачалося?
– З якога ўзросту і года не скажу, таму што я ўвогуле нічога па гадах не памятаю і «Інстаграм» не вяду, таму ў мяне ўсё расплываецца. Гэта прыкладна 2009-2010 год. Мяне паклікала сяброўка на флэшмоб. Не памятаю ўжо дакладна, што гэта было, але нібыта перастрэлка воднымі пісталетамі. Мне спадабалася, я ўступіў у суполку ВК, актыўнічаў, прапаноўваў свае мобы і па выніку стаў адным з адмінаў.
– Ці ведалі твае бацькі, чым ты займаешся ў вольны час? Як рэагавалі?
– Бацькі не ведалі. Яны ў цэлым гадоў з 14 не асабліва цікавіліся маімі захапленнямі. Скажам так, мяне выхавала вуліца.
– Ці былі ў цябе калі-небудзь праблемы з міліцыяй праз нейкія акцыі?
– Такіх праблем не было ні разу.
Флэшмоб у Гомелі «Пузырята» 18 красавіка 2010 года
– Як усё скончылася і што ты адчуваў у сувязі з гэтым? Ці памятаеш сваю апошнюю акцыю?
Скончылася ўсё неяк дзіўна. Нібыта некаторыя людзі аддзяліліся ў сувязі з нейкімі ўнутранымі канфліктамі і сталі рабіць мобы асобна. У мяне тады яшчэ музычны гурт быў, таму я проста перамясціў увагу туды і ўсё. Не сказаць, што флэшмобы забіралі ў мяне неяк шмат часу. Хутчэй гэта была магчымасць цікава правесці час раз на тыдзень-два. Апошняя мая акцыя была аймобам (гэта значыць я ўдзельнічаў адзін). Я стаяў гадзіны дзве на ўнівермагу з таблічкай «усміхніся». Было прыкольна. Памятаю, нейкі дзядзька мне нават газіроўкі купіў.
– Чаму ты ўвогуле займаўся флэшмобам і як гэта паўплывала на цябе ў дарослым жыцці? Што гэта табе дало?
– Флэшмобамі я займаўся, таму што гэта было карысна для маёй інтравертнай натуры. Ты ж, калі прыходзіш на флэшмоб, не ведаеш, колькі людзей будзе і ці будуць увогуле. У цябе задача прыйсці ў вызначаны час, зрабіць дзеянне і сысці. Ніхто ні з кім не вітаецца да мобу. І вось ты прыходзіш на супер ажыўлены пляц, дастаеш сабачую міску з заплечніка і дзве хвіліны стаіш на каленях і жрэш з яе. І глядзець можна толькі ў міску, а не па баках. Ты не ведаеш, ці ёсць яшчэ хто-небудзь, ці не. Ведаеш, прапампоўвае нармальна такая тэма.
– У Мінску таксама была падобная акцыя – елі каціны корм на Камароўцы. Атрымліваецца, флэшмоберы квадробілі яшчэ да таго, як гэта стала мэйнстрымам. А раскажы, як вы пачалі па гарадах ездзіць? Якая акцыя была самая дзікая?
– Мы пачалі ездзіць па гарадах, бо было адчуванне, што Гомель ужо прывык да мобаў. Хоць гэта, хутчэй, нам так здавалася проста, таму што мы ў гэтым удзельнічалі. Хтосьці прапанаваў пакатацца па бліжэйшых невялікіх гарадах: у Мазыр, Рэчыцу – і памобіць там. Ездзілі, вядома, самыя ўпоратые моберы, але чалавек 15-20 было. Наконт дзікіх акцый, напэўна, з міскамі была самая такая трэшовая. У нас проста хадзіла шмат падлеткаў і дзяцей, таму мы нешта супер жорсткае не рабілі.
– Калі б флэшмоб адрадзіўся ў сучасны час, ты б далучыўся?
– Цяпер таксама з задавальненнем схадзіў бы, але пакуль не ўяўляю, як гэта арганізаваць. Трэба супольнасць нейкая.
Флэшмоб у Гомелі «Пузырята» 18 красавіка 2010 года
– Як ты ставішся да квадробераў? І як думаеш, чаму на іх такая негатыўная рэакцыя?
– Я стаўлюся станоўча. Для кожнага папярэдняга пакалення захапленні наступнага заўсёды здаюцца чымсьці ідыёцкім. А калі разрыў у два пакаленні, то там наогул прорва. Чым бы дзіця не цешылася, толькі б не вешалася. Трэба быць openminded да новых з’яў, тады будзе лепшы канэкт з дзецьмі, ды і нервовых клетак да старасці больш застанецца.
Напэўна, каб зразумець дзіця ці падлетка, які займаецца нечым нязвыклым і на першы погляд дзікім, варта ў першую чаргу пачаць цікавіцца яго справамі, пачуццямі і перажываннямі. Нашмат горш, калі адзіным захапленнем моладзі становяцца вэйпы, алкаголь ці наркотыкі. У любым выпадку, зычым нашым чытачам больш паразумення са сваімі дзецьмі або бацькамі. Калі мы прагаворваем тое, што нам незразумела і што нас турбуе, то можам знайсці агульную мову.
